Жанайдар қария – тоқсанның төрінде
Маусымның үшінші жексенбісінде Қазақстанда алғаш рет Әкелер күні атап өтіледі,
Қазақ «әке – асқар тау, ана – баурайындағы бұлақ, бала – жағасындағы құрақ» деген бірауыз сөзге бүкіл тәрбиенің бастауын сыйғыза білген. Асқар тауының тәрбиесін көріп, асыл қасиеттерін бойына сіңіріп өскен ұрпақ жаман болмайды – деп сенген.
Әкенің орны қашан да бөлек. Қызым қылықты болсын деп «қырық үйден тыятын» да, ұлды ұлы мақсаттарға жетелеп, жол көрсететін де – әке. Жүз мектеп бере алмайтын тәрбиені бойға сіңдіріп, таудан биік талапты болуды үйрететін асқар таудың жөні дара екені даусыз.
Қай кезеңде де өзгелерге үлгі бола білген еңбек адамының ерен еңбегі мен әрбір жетістігі елеусіз қалмайтыны ақиқат. Себебі, әр үздік нәтиже мен күрмеуі қиын жұмыстың астарында сол бір жанның табан ақы, маңдай тері жатыр. Әр адамның өмірде өз жолы бар. Соған қарай тұлғасы қалыптасып, бейнесі бекемделе түседі. Адамды өсіретін де, өшіретін де оның істеген ісі. Адал еңбекпен табысқа жеткен жанның әркез мерейі үстем, еңсесі биік болмақ.
Осындай ӘКЕ деген қасиетті сөздің де істің де қадірін кетірмеген, тіпті тоқсанға аяқ басса да айтар сөзінен, жүрер жолынан жаңылмаған әкелеріміз ортамызда баршылық.
Расында да, біз осы «әдемі қартаю» деген сөздің түп-төркініне барып, оның мәнісін терең түсіне аламыз ба? Жақсы қартаю барлығымыздың қолымыздан келе ме? Ол үшін не істеуіміз керек?
Халқымызда «Үлкеннен құрмет, кішіден ізет» деген даналық сөз бар. Кейде әркімнің отбасында, өскен ортасында адами қасиеттер жайлы ұдайы әңгіме қозғалып, жайқалып өсіп келе жатқан жастарға дұрыс тәрбие, саналы ақыл айтып отырсақ артық болмас еді-ау деп ойлайсың.
Өңірімізде өмірдің талай қилы кезеңдерін бастан өткеріп, білімі мен тәжірибесін еліміздің өркендеуі жолына арнаған, бүгінде жұртшылықтың құрметіне бөленіп отырған ардақты ақсақалдарымыз аз емес.
Бар саналы өмірін ауылшаруашылығы саласына арнап, аймағымызда құрметтілер көшінде жүрген Жанайдар атамыздың есімі мен өнегелі өмір жолы аға буын өкілдеріне жақын таныс.
Сарысу ауданының Құрметті азаматы, ардагер Сұлтанбеков Жанайдар 15 маусымы күні торқалы тоқсан жасқа толып отыр.
Саналы ғұмырын ауылшаруашылық саласына арнаған ақсақал қазірде көпке сыйлы, халқына құрметті. Өнегелі өмір жолымен жас ұрпақты еңбек етуге тәрбиелеуге үлкен септік тигізіп жүрген ширақ қимылды қарт «Сарысу ауданының құрметті азаматы». Өмірден көргені мен көңіліне түйгені көп қария туралы мақаланы назарларыңызға ұсынамыз.
Өмірден көргені мен көңілге түйгені көп қазыналы қарт деп осы Жанайдар қария туралы айтса керек көпшілік. Тоқсанға екінің бірі келе бермейді. «Алла Тағала сүйген құлына ұзақ жас береді» дейді хадисте. Осы орайда сүйегі асыл ардагердің өткен өмір жолына тоқталатын болсақ, оның ғибратты өмір кешіп келе жатқанын аңғарамыз.
Ол 1934 жылы 15-ақпанда Коммунар колхозында (қазіргі Игілік ауылы) дүниеге келді.
Коммунар 7 жылдық мектебін 1948 жылы бітіріп, 1951-1952 жылдары Тараз қаласындағы ауыл шаруашылық мектебінде агроном мамандығы бойынша білімін жетілдірген. Оқуды аяқтаған соң Коммунар колхозында агроном болып жұмыс атқарды. 1956 жылдан бастап Коммунар совхозында шофер болып 1966 жылға дейін жұмыс жасады. 1967 жылдан бастап совхозда гараж меңгерушісі, МТМ меңгерушісі, машина трактор ауыл шаруашылық меңгерушісі болды.
«Еңбек – ерлікке жеткізер, ерлік – елдікке жеткізер» деген. Сандаған жылдар торабында алтынмен көмкерілген алқапта үздіксіз еңбек көрігін қыздырып, қамбаға тонналап астық құйған, ата дәстүрін сәтімен жалғастырған, темір тұлпар тізгінін берік ұстаған жасампаз жан, атпал азамат, қайратты қария, бүгінде құрметті еңбек демалысында.
Еткен еңбек елеусіз қалмасы анық. Осы орайда тоқсанның төріне шығып отырған атамыз Жеңістің әр жылдардағы мерекелік медальдарынан бастап, облыс, аудан әкімдерінің және ардагерлер ұйымының алғыс, құрмет громаталарымен марапатталған.
Көп жылғы қызметінің жемісін терген мәуелі бәйтеректей, ауыл-аймақ, бала-шағасының ортасында бақуатты тіршілік кешіп жатыр. Жүрген жерінде сыйлы, құрметті, беделді. Төккен тер, шеккен бейнетінің нәтижесін көргеніне шүкіршілік етіп, іштей тәубе айтып отырады.
Зейнетке шыққаннан кейін қоғамдық жұмыстарға белсене араласып, біраз жылдар бойы Игілік ауылдық ардаргерлер кеңесін басқарды.
Ел құрметінен ажырамай, сый-абыройға бөленіп, бала-шағаларының алдында, замандастарының ортасында қадірлі, мінезге бай асыл азамат ретінде көпке танылды.
Ел арасындағы өсек-аяңға ілеспей, қашан көрсең де бір сыдырғы мінезімен, нұрлы шуағымен, көпшілдігімен, қарапайымдылығымен, бауырмалдылығымен өзіне тартып тұратын қария туралы тек қана жақсы сөздер естіп келеміз.
Ақиқатында базбіреулер сәлем берген қолыңды саусағының ұшымен, еріндері әрең жыбырлап «қинала» алса, Жанайдар қария артық сөзге келмей, тек қана сабырлы, әділетті сөздерімен еліне тек қана шын көңілімен жақсылық тілеп оытралы.
«Көңіл көңілден су ішеді» деп халық осындайды айтқан болар! Иә, асыл адам айнымас. Барлық қарттарымыз ел алдында сый-құрметке бөленіп, алғыс арқалап жүрмегені де рас.
Аталы, мәнді сөз айтудың орнына, «бүйректен сирақ шығарып», ел арасына жік, ру мен аталар ортасына іріткі салып, елді бөліп-жарып, қисық-қыңыр сөз таратып, дау-жанжал, айтыс-тартыстың «ұйытқысы» болып, беделін кетіріп, қадірін қашыратын кейбір қариялар қатарынан табылмайтын Жанайдардай қарияны көргенде шіркін осындай әдемі қартаю бізге де бұйыртса екен деп қаласың.
Жарты жолда атың, жарым жолда қатының өлмесін деген сөз бар қазақта. Жарты жолдан асып, тоқсанға таянған шағында Жанайдар қарияның жан жары Әсия апамыз осыдан екі жыл бұрын дүниеден өтті.
Адамгершілігі мол, өзі қонақжай жанның жарқын бейнесін «көз көрген» үлкен-кіші ұмытпақ емес. Тату-тәтті өмір сүрген, жұптары әсте жазылмаған бәйтеректей мәуесін джайған қарттарлан өрбіген ұрпақтары бүгінде шаңырақтарын шаттыққа толтырып, ұл-қыз өсіріп, отыздан аса немере шөбере сүйіп отыр.
Осы ретте абыз қариядан ұзақ жасаудың сыры неде екенін айтып беруін сұрағанымызда ол: «Жас жайына келсек, мен ешқашан алдыма ұзақ жасайын деп мақсат қойған адам емеспін. «Тоқсан көрем деген жасым ба еді, быламық ішем деген асым ба еді» деп қазақ атам айтқандай, менің жасыма келген де, келмеген де адам бар. Бұл әрине Алланың маған берген сыйы деп білем.
Адам адал өмір сүрсе, әрине ол әрдайым Алланың қамқорлығында жүреді. Менің оған көзім жетті. Әділдік пен тазалық осы адалдықтан шығады.
«Қартайдық, қайғы ойладық, ұлғайды арман» деп ақын Абай айтқандай, кейде қазақ халқының данышпан қариялары байырғы өмір өрісінде қалып кеткен бе деген де ой келеді. Олай дейтінім, бала кезіміздегі қырық жастағы ағаларымыз біздер үшін үлкен жастағы кісілер сияқты көрінуші еді.
Әкелеріміздің қатарлары жастарына жетпей ақсақалдықтың жолына түсті. Қазірде осы мәселе мені ойландырады. Жасы жетпістен асқандар арасында үлкендіктің жолын ұстанудың орнына такси болып, жастармен бірге шарап ішіп жүргендерді кездестіремін. Біле білгенге тоқсан өте үлкен жас. Десе де, мен тоқсанға келсем де ұрпақтарымның алдында жөн сілтеп жүрегеніме Құдайға шүкіршілік деймін. Қас қабағыма қарап, жағдайымды жасап отырған ұл-қыздарымаАлланың нұры жаусын, деп барлық ұрпақтарыма тек қана жақсылық тілеймін», – деді.
Жанайдар қарияның елге сіңірген еңбегі өлшеусіз. Бала жасынан ауылшаруашылық саалсын өміріне серік етіп келе жатқан қарт диқанның өскелең ұрпаққа бергені де, берері де әлі көп. Оның өнегелі өмір жолы бәрімізге үлгі.
«Ерім дейтін ел болмаса, елім дейтін ер қайдан шығады» ағайын? Міне, елім деп жүрген абыз ағаны қай жағынан құрметтесек те артықтық етпейді.
Арайлап атқан әр таңның, бейбітшілік пен тыныштықтың қадір-қасиетін ұғынған еңбек ардагерінің жүзінен нұр кетпей, жүзге де жетсін дейміз. Лайым, солай болғай!
Дариха Үмбетиярова,
ҚР Журналистер одағының мүшесі